Każdy człowiek w pewnych sytuacjach narażony jest na ból. Można powiedzieć, że to nieodłączna (chociaż niewątpliwie przykra) część naszego życia. Z błahymi dolegliwościami, np. delikatnym bólem głowy, radzimy sobie zazwyczaj poprzez zażywanie popularnych leków przeciwbólowych, które znajdują się w większości domowych apteczek. Pacjenci onkologiczni nierzadko muszą zmagać się z doznaniami o wiele gorszymi, przytłaczającymi i uciążliwymi – taki ból bywa trudny do opanowania. Nie oznacza to jednak, że w ogóle nie można z nim walczyć. Wręcz przeciwnie – istnieją rozmaite sposoby łagodzenia bólu nowotworowego o rożnym nasileniu. Cierpienie osób chorujących na nowotwór powinno być eliminowane za pomocą środków znanych nowoczesnej medycynie. Pracownicy ochrony zdrowia mają obowiązek odpowiednio reagować na występowanie bólu u pacjenta onkologicznego, a chory ma prawo wymagać od zespołu medycznego prowadzenia skutecznej terapii przeciwbólowej.
Nieleczony ból u osoby chorej na nowotwór przede wszystkim znacząco obniża jakość życia. Pacjent stale myśli o dolegliwościach, które generują poczucie dużego dyskomfortu i nierzadko są trudne do wytrzymania. W przypadku bólu przewlekłego pojawiają się reakcje depresyjne oraz niechęć do podejmowania aktywności. Przerażenie i panika to typowa odpowiedź organizmu, gdy mamy do czynienia z bólem ostrym. Oba rodzaje bólu mogą towarzyszyć nowotworowi. Wszelkie dolegliwości bólowe u pacjentów onkologicznych należy tłumić, aby chory miał energię do walki z samą chorobą. Ulga w cierpieniu przynosi pacjentowi spokój i pozwala odnaleźć nowe pokłady motywacji.
Warto nadmienić, że określenie nowotwór to dość obszerny termin, odnoszący się do chorób związanych z niekontrolowanym podziałem komórek. Zasadniczo – wyróżniamy nowotwory łagodne oraz złośliwe. Do drugiej grupy zaliczyć można raki, czyli nowotwory złośliwe pochodzenia nabłonkowego. Pojęcia nowotwór i rak często są mylone przez pacjentów. Ból dotykający osoby chore na nowotwór złośliwy zazwyczaj jest bardziej dokuczliwy i problematyczny, niż ten, z którym borykają się osoby cierpiące na nowotwór łagodny. Ma to związek z gwałtowną ekspansją nowotworu złośliwego i jego intensywnym leczeniem.
Podnoszenie świadomości społeczeństwa dotyczącej leczenia bólu nowotworowego to niezwykle ważna sprawa – zarówno z punktu widzenia pacjenta, jak i lekarza. Za przykład posłużyć może kampania „Rak wolny od bólu”, zorganizowana w 2015 roku przez Fundację Wygrajmy Zdrowie oraz Koalicję na Rzecz Walki z Bólem. Sztandarowe hasło projektu to „Nie ból się!”, zaś ambasadorem akcji został znany aktor i profesor sztuk teatralnych, Jerzy Stuhr. Artysty nie wybrano przypadkowo. W roku 2011 zdiagnozowano u niego nowotwór. Proces leczenia zakończył się powodzeniem, a samo starcie z chorobą i związanym z nią bólem zaowocowało chęcią niesienia pomocy innym poprzez dzielenie się doświadczeniem.
Wizytówką kampanii „Rak wolny od bólu” był spot reklamowy, w którym pan Jerzy Stuhr przekazuje odbiorcom istotny fakt – pacjenci onkologiczni mają prawo wymagać od lekarzy stosowania efektywnego leczenia przeciwbólowego. Wypowiedź ta celuje w panujące powszechnie błędne wyobrażenie, że nowotworowi towarzyszy ból, który należy zaakceptować. Aktor przekonuje, że tak nie jest – z bólem trzeba walczyć, a współczesna medycyna dysponuje odpowiednimi preparatami.
W ramach akcji „Rak wolny od bólu” zorganizowano także darmowe spotkania ze specjalistami. Pacjenci chorujący na nowotwór mieli okazję uzyskać odpowiedzi na nurtujące ich pytania odnośnie leczenia przeciwbólowego. Jednym z głównych zamierzeń całej kampanii oraz prowadzonych konsultacji było obalenie stereotypu mówiącego o szkodliwości stosowania leków opioidowych.
Terapia przeciwbólowa u pacjentów chorych na nowotwór opiera się przede wszystkim na rozwiązaniach farmakologicznych, co podkreślono w kampanii „Rak wolny od bólu”. Lekarze wykorzystują analgetyki (środki przeciwbólowe) i dzielą je na trzy kategorie: leki nieopioidowe, słabe opioidy oraz silne opioidy. O tym, z której grupy leków przeciwbólowych należy zostosować lek u danego pacjenta decyduje lekarz, uwzględniając wiele czynników dotyczących konkretnego pacjenta. Podczas leczenia bólu nowotworowego dobrze sprawdzają się również lekarstwa innego typu. Dobór właściwych leków zależy od wielu czynników, np. rodzaju i stopnia natężenia bólu.
Odmiennymi sposobami łagodzenia bólu są rozmaite metody niefarmakologiczne, takie jak fizjoterapia, masaże, terapia zajęciowa czy stosowanie okładów na ciało. Popularność zdobyły również techniki niekonwencjonalne, np. medytacja, wizualizacja i ćwiczenia oddechowe. Warto także zaznaczyć, że zrozumienie oraz wsparcie psychiczne otrzymane od rodziny i przyjaciół wpływają na pacjenta bardzo pozytywnie – niemal terapeutycznie.
Dane statystyczne dotyczące zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce publikowane są systematycznie, co kilka lat. Wynika z nich, że pacjentów onkologicznych wciąż przybywa. W roku 1980 odnotowano 64 820 przypadków nowych zachorowań, a w roku 2016 liczba ta wyniosła aż 164 140. Coraz więcej osób musi stanąć twarzą w twarz z poważną chorobą i jej następstwami – w tym z bólem nowotworowym. Zwalczanie dolegliwości bólowych u chorych onkologicznie to temat ważny nie tylko dla samych pacjentów, ale również dla ich bliskich. Dostęp do rzetelnych informacji w tej kwestii może przyczynić się do poprawy jakości życia wielu cierpiących osób. Pamiętajmy, że ból nowotworowy da się skutecznie zwalczać!